Edaidai au sa solia kina na veivakadonui ni Yavu ni vakavulewa ni 2013 ena kaukauwa vakalawa virikotori e soli vei au me vaka niu nomuni iLiuliu ni vanua oqo.

Na Yavu ni Vakavulewa oqo sa na tekivu vakayagataki nimataka me sa lawa levu kei Viti.

Sa na okati tale ga me ivola dusidusi tudei ena vagolei kina na noda vanua ena veisiga nimataka.

E yavutaki e na ivakavuvuli ni lewe i Viti yadua e tautauvata se cava na itutu ni nona bula, na vanua e lako mai kina, vakabauta vaka-lotu se soqosoqo vakapolitiki cava e lewena.

E solia na galala ni nona tu vakataki koya na Tabacakacaka ni Lawa, tautauvata na galala e soli vei keda meda kerea na ivakasala vakalawa , na galala ni vosa se vakaraitaka na lomana e dua kei na vuqa tale na galala e soli vei ira na lewe i Viti yadua.

Qo e okati kina na dodonu ni vuli, dodonu ni bula, na kakana vinaka kei na wai vakakina na kauwaitaki ni nodra dodonu na itaukei ena taukeni kei na taqomaki ni nodra qele kei na maroroi ni nodra i tovo kei na i vakarau vakavanua, na vosa. Na dodonu tale ga oqo era taqomaki kina na Rotuma kei ira na Banaban.
Sa vakadewataki tale ga ena i sevu ni gauna ena vosa e rua vakaitaukei kei na Idia ka sa veisoliyaki yani.

Era sa vakauqeti na lewe i Viti me ra raica ka vakawilika na i vakavakadewa.

Au vakacaucautaka ka vakatura e matamuni na lewe i Viti noda Yavu ni Vakavulewa vou ka vakamasuti kemuni moni solia kina na nomuni veitokoni.

Ni oni vakawilika vinaka, oni na raica ni maroroi ka taqomaki vakavinaka tu kina na dodonu ni lewe i Viti yadua ka yavutaki tale ga kina na veivakatorocaketaki vou, toso ki liu ka rarama.

E sega ni yalana na galala se dodonu vei ira ga eso na lewenivanua. Na Yavu ni vakavulewa oqo e yaga ka dodonu me noda me rawa nida tomani ira kina na veimatanitu lelevu e vuravura era sa tutaka na galala dina ni veiliutaki vaka-lewenivanua.

Sega ni vaka e liu e na yavu ni vakavulewa sa oti, e sega ni vakamatata-taki na dodonu e soli vei keda vakamata-tamata. E vakataudeitaka na keda i cavuti nida sa lewe i Viti na lewenivanua taucoko, eda rekitaka ka kila na noda itovo.

Oqo e dua na cavuisausau yavutaki mai na vakavuvuli dina ni bula galala ka dusia ni o ira na turaga kei na marama era buli mera tautauvata.

Kemuni na noqu i tokani lewei Viti,
Eda sa tomana oqo e dua na i lakolako e yavutaki mai na i volatukutuku oqo ki na dua na i kalawa ni cavuisausau, me vakayacori kina ena i matai ni gauna enai tukutuku ni veigauna kei Viti na veidigidigi ena galala dina ni lewenivanua ena loma ni vica na vula sa koto oqo e matada.

Edaidai eratou sa vola yaca oti e 4 na i soqosoqo vakapolitiki ena vuku ni veidigidigi kei na 540,000 na lewe i Viti era vola yaca oti tale ga mera veidigidigi.

Kevaka ena sega ni kauwaitaki na ka era gadreva dina na lewenivanua ia ena sega na kena yavu na ka e vakarautaki.
Oqo tale ga na i sevu ni gauna ena ruku ni Yavu ni Vakavulewa oqo me rogoci na domodra yadua na lewe i Viti, ka’u kila ni domo oya ena rogo ena yabaki mai oqo ka sega nit dua na ka ena vakatao-taka.

Nida via kila na kena dina, na veidigidigi ni 2014 e dodonu me vakayacori ena galala kei na dodonu – veiqatitaki na yavu vakacakacaka kei na iwalewale ni veiqaravi ena kedra maliwa na i soqosoqo vakapolitiki kei ira na mata vakaturi me vaka ni ra na qai vakatulewa ga kina na dau-veidigidigi.

Au nuidei ni na vakaoqo na veika ena yaco ka’u vakauqeti kemuni oni via tu ena veidigidigi moni maroroya na ivakatagedegede uasivi ni veiqaravi, dinata na itavi, cakacaka savasava kei na cakacaka vaka-dodonu.

Kemuni noqu i tokani lewe i Viti,
Au gadreva moni raica na mataqali vanua vakacava eda na yacova, kevaka tutaka na lewenivanua taucoko e so na yavu e virikotori ena yavu ni vakavulewa oqo.

Au vakauqeti dina ka’u rekitaka tale ga na iwalewale ni veivuke e ra vakaiyaragitaki kina o ira na noda i tabagone.

Kevaka e sucu e dua na gone e Viti edaidai, sa na vakaitovatova o koya ena kila kei na i walewale ni cakacaka ena i vakarau ni veituberi nona vakarautaki e na koro ni vuli taumada (primary), na koro ni vuli levu (secondary) kei na koro ni vuli torocake(tertiary).

Ia sa na dua na vanua vuli vinaka na noda vanua baleta nira na rawata na cakacaka vinaka ka tudei o ira na luveda.

E matai tale ga ni gauna oqo mera sa na veidigidigi o ira era sa yacova na yabaki 18.

Sa kena i balebale ni oqo e dua na vanua e soli kina na galala vei ira na noda i tabagone mera vakatulewa ena galala ni veidigidigi kara solia vei keda na kaukauwa ni nodra igu, vakasama bulabula kei na nanuma vou.

Eda kila taucoko tu na bula ni noda vanua ena veigauna mai muri e vakatau sara tu ga ena nodra bula na noda i tabagone, ia na Yavu ni Vakavulewa sara ga oqo e baleti ira kei ira na luvedra vakakina na noda kawa era na muri mai.

Na itovo ni vakasama makawa ka dau vakaberai keda tu e liu kei na qiqo ni rai ena sega ni rawa ni vakabula na noda vanua ena gauna vou ni veisau kevaka eda gadreva dina me veisau na itovo ni noda rai.

Na veisau vou sa yaco oqo, e namaki nida sa na veiyaloni, da cakacaka vata, veikauwaitaki nida sa dua ga na uma tamata, lewe ni dua na vanua kei na gauna vinaka sa tu e matada.

Kemuni na Turaga kei na Marama,
Eda sa cecega oqo e dua na drauniveva vou ena vola-i-tukutuku ni veigauna ni noda vanua. Eda vakaivotavota kece ena i tukutuku oya. Au sa vakamamasu kina vei kemuni yadua na lewe i Viti, se mani vakacava na vakabauta vakapolitiki e ra dui lewena, e dodonu mera solia kina nodra veitokoni.

Na ivola tukutuku oqo, esa nuitaki nida na vakamalumalumutaka kina na noda duidui kei na veisei meda tuvata ka rai yani ena veitaba gauna vinaka mai liu me vaka nida sa tautauvata.

Eda sa tauyavutaka oqo edua na Viti vou, eda sa kauti keda yani ena kedra maliwa na veimatanitu lelevu era tutaka na galala dina ni lewenivanua ka da vakanuinui nida rawata na veika eda tatadrataka ena veigauna vinaka sa tu mai matada .

Me va-Kalougatataki keda na Kalou ena noda sasaga me da rawata na dodonu kei na bula veiyaloni ni noda vanua. Me va-Kalougatataka na Kalou na noda vanua lomani o Viti.