Commodore Josaia Voreqe Bainimarama, CF(Mil), OSt.J, MSD, jssc, psc

Prime Minister and Minister for Finance, Strategic Planning, National Development and Statistics, Public Service, Peoples Charter for Change and Progress, Information, iTaukei Affairs, Sugar Industry and Lands and Mineral Resources


VOSA E NA DOLA NI KORONIVULI E NA BEQA YANUCA SECONDARY SCHOOL KEI NA RAVIRAVI NURSING STATION

Raviravi Village Vukelulu 18 ni Tiseba, 2013
BEQA 10 na Kaloko
_________________________________________________________________________________________________


Ni sa tiko na Vunisa na Tui Raviravi,
Na Turaga na Tui Sawau,
Na Turaga na Tui Rukua,
Na Turaga na Tui Lawaki,
Na Turaga na Tui Daga,
Na lewe ni vanua o Beqa kei Yanuca,
Na Qasenivuli kei na Gonevuli, kei
Kemuni na Cakacaka Vakamatanitu.

Ni sa Bula Vinaka!

Au vakavinavinaka vakalevu e na veikidavaki vakaturaga sa mai qaravi rawa e na vuku ni Matanitu .

Au marautaka ni’u tiko rawa e na nomudou yanuyanu e na siga nikua ka dua talega na siga guiguilecavi dredre vei kemuni na lewenivanua o Beqa kei Yanuca e na kena mai dola na Koronivuli na Beqa/Yanuca Secondary, Raviravi Nursing Station, Rukua Solar Smart Grid kei na Bai ni Ua mai Dakuni.

Au gadreva me’u taura na gauna oqo, me’u vakavinavinakataki kemuni na Turaga ni veiyavusa e na nomuni vakadonuya me mai duri edua na koronivuli e na nomuni yanuyanu me baleti ira na i sausauvou ni nodatou vanua turaga.

Au gadreva talega, me’u vakavinavinakataki ira na iTaukei ni qele e na kena soli vakarawarawa na tiki ni qele ka dabe tiko kina na koronivuli oqo.

E dodonu meda kila deivaki tiko ni nona vuli e dua na gone, e tiko kina na i tavi ni tubutubu, vanua, lotu kei na Matanitu. Kevaka e dua vei ira oqo e na sega ni qarava vinaka na nona i tavi me baleta na vuli, e na rawa ni yaco kina na luluqa ni rawaka, ka na vakila na kena revurevu na nomuni matavuvale, itikotiko vakoro kei na noda vanua lomani o Viti.

E a mai tauyavu na koronivuli na Beqa/Yanuca e na yabaki 2010, ka tekivu e na dua na valenivuli e na koronivuli e koto e ra, na Rukua Raviravi Primary School.

E a tekivutaki e na Fomu tolu mai vei ira e lewe 30 na gone mai na nodatou koronivuli e na primary e va e Beqa kei Yanuca, kei na lewe lima na kena qasenivuli, ka ratou vakavaletaki talega e na i tikotiko e ra, oya ni se tara tiko na veivale kei na valenivuli e na delana qo.

E na yabaki sa oti, e na i karua ni macawa e na i matai ni wasewase ni vuli, a sa tokitaki cake mai kina na vuli e na Delana oqo, ka sa mai so tale na valenivuli vou e mai tara rawa, ka da mai soqo tiko kina e daidai e na kena dolavi na nodatou koronivuli vou qo.

A mai tauyavu taumada na koronivuli oqo e na tiki ni sasaga ni Matanitu me kau vakavoleka mai na vuli vei ira na lewenivanua me veisemati ki na Duru Naba 9 ni Yavutu ni Veisau kei naToso ki liu - “Me ra vuli vinaka kece na lewe i Viti”.

Oqo na vakabauta ni Matanitu, ni vuli e na kauta mai na rarama me vaka, ni na rawa ni walia eso na leqa eda sotava tiko mai vakabalavu e na noda vanua.

Na dei ni vakabauta qo e sa toqai talega ena Yavu ni Vakavulewa vou - ena kena vakabibitaki na nodra dodonu na gone, ka vaka kina na dodonu ni veika vakavuli: e na kena vakarawarawataki vei ira me ra vakaotia na nodra sasaga vakavuli, kei na kena laveti cake na i vakatagedegede ni veiqaravi vakavuli e soli vei ira. Ka sa umani kina na i tuvatuva ni vuli wale se Free Education mai vei ira na kalasi 1 me yaco ki na fomu 7 me tekivu ena yabaki mai oqo.

Oqo me i kuri ni so na veivuke era sa vakayagataka rawa tiko na noda gone, me vaka na i vodovodo ni basi ,lori se waqa; na i vola ni vuli soli wale (free textbook) e na primary, na veivuke e na valenivuli tara vou se ilavo ni vakavinakataki ni valenivuli (repair), kei na vuqa tale.

Na i wasewase levu duadua ni uma i lavo ni Matanitu ni yabaki mai oqo (2014 Budget) me wasei kina dua na Minisitiri e wasei kina Tabacakacaka ni Vuli - e $541.5m me rawa ni vakavotukana kina na gagadre se tatadra ni Matanitu oqo.

Ni da raica na veivuke ni Matanitu, sa sega tale ni dodonu me qai dua vei ira na luveda me na vuli vakavo se biu vuli dole e na gauna oqo.

Au gadreva me’u vakararamataki kemuni e na vica na tikina ka dodonu kina mo ni na vakauti ira mai kina na luvemuni ki na koronivuli me vakataki Beqa/Yanuca Secondary School.

Na kena i matai, me vakamamadataka na nomuni i colacola na i tubutubu kei na dauniveisusu e na kena qaravi na vuli me vakatauvatani kei na kena e liu, e na nodra vakauti tiko yani vakayawa kina veikoro vakavavalagi. E sa kau mai vakavoleka vei keda na vuli me vakarawarawataka vei keda na veiqaravi, ka sa dodonu ga kina me da vakayagataka vinaka na veiqaravi oqo.

Na kena i karua, oya na kena gadrevi me ra tiko volekati keda ga na i tubutubu o ira na luveda.

E sa levu sara na uma i lavo sa vakayagataka oti na Matanitu e na kena vakatorocaketaki na koronivuli oqo me vaka na kena sa tara e 2 na valenivuli, 3 na vale ni qasenivuli, 2 na bure, na kena valenikana kei na kena vale lailai.

Au vinakata mo ni kila, ni sega ga ni cava e keri na veivuke ni Matanitu. E sa tu tale e so na i tuvatuva me baleta na nomuni koronivuli, ia au kerea ga na nomuni veitokoni e na kena qaravi vakavinaka na cakacaka ni veivakatorocaketaki qo, na nodra maroroi vakavinaka o ira na luveda, kei na nodra maroroi o ira na liga ni veiqaravi se o ira na i Vakalesilesi Vakamatanitu.

Au sa nuitaka ni na marautaki ka vakayagataki vakavinaka na i solisoli levu ni Matanitu qo kina nomuni vanua, e na vukudra na noda i solisoli, o ira na veisosomitaki vei keda e na veisiga ni mataka.

B) Tikotiko ni Nasi Vou e Raviravi/Yanuca
Nikua e siga marautaki talega e na tikina vakaturaga ko Raviravi kei Beqa taucoko e na kena sa na mai dola tiko kina na itikotiko ni veiqaravi ni Nasi vou.

E bucini na vakanananu me mai tara na vale ni wai e Raviravi e na loma ni vica na yabaki sa oti e na kena vakadeitaki ni gadrevi dina me dua na vale ni nasi me veiqaravi e na tikina ko Raviravi ka wili kina na yanuyanu ko Yanuca.

E mani vakatututaki me sa tara e na yabaki sa oti, 2012 ka mani mai vakadaroi tale e na vuku ni kena vagolei na ilavo ni veivuke kina Yasayasa Vakara me ra vukei na wekada kara vakaleqai sara vakaca e na vuku ni waluvu.

Io, e na yabaki oqo, 2013, e sa mai tara rawa na vale ni Nasi ka sa mai vakadinadinataki toka nikua e dua na sasaga yaga ni Matanitu sa i koya na kena kau vakavoleka mai vei kemuni na lewe ni vanua na Veiqaravi ni Tabacakacaka ni Bula.

Na vale ni Nasi qo e Raviravi e na qaravi kemuni toka e rauta ni 900 na iwiliwili ni lewenivanua mai na 5 na koro ka wili kina na yanuyanu ko Yanuca. E rua tiko na kena secondary school, 3 na primary school, 1 na settlement ka 4 tiko na kena otela. E rua na koro ka rau wili tiko kina tikina o Sawau sa i Naceva kei Naseuseu e rau na qaravi talega e na Vale ni Nasi vou e Raviravi.
Sa vakavinavinakataki vakalevu na lewe ni Mataqali Matalevu e na nodratou solia vakarawarawa na nodratou tiki ni qele me mai tara kina na vale ni Nasi vou qo e Raviravi.

Sa vakavinavinakataki vakalevu talega na nodra cakacaka vata na valenivolavola ni Talai Veivuke e na Wasewase e Loma kei na Veitabana Vakamatanitu e na kena sa mai vakavotukanataki na sasaga yaga ni Matanitu qo e na nomuni qaravi vakavinaka na lewe ni vanua e na nodatou Tikina oqo.

E rauta tiko ni $400,000 e solia na Matanitu me tara kina na Valeniwai vou qo. Sa koto na vakanuinui ni Matanitu ni na maroroi na Valeniwai vou qo kei na nona na maroroi talega na marama se turaga nasi ka sa na digitaki me mai veiqaravi eke.

Sa nuitaki ni da na marautaka na vei sasaga yaga ka sa mai vakavotukana tu nikua ka’u sa vakanuinui tu ni na noda vata na marau ni Siga ni Sucu kei na Tawase ni Yabaki me vaka e da sa vakanamata tiko yani kina qo.

E na vica na mala ni vosa oqo e sa ka dokai kina vei au me’u mai dolava na Vale ni Nasi vou e na nodatou vanua.

Vinaka Vakalevu.

___________________